Τα τελευταία χρόνια εξελίσσεται από το Υπουργείο Παιδείας και τους
διαδοχικούς υπουργούς, μία προσπάθεια εκπαιδευτικής αναδιάρθωσης. Αυτή, με
αποκορύφωμα το νόμο 4009, επιχειρεί να αλλάξει το πανεπιστήμιο όπως το ξέραμε.
Επιχειρεί να φτιάξει ένα πανεπιστήμιο για τους «από πάνω» και για τις ανάγκες
της αγοράς. Ολα αυτά υλοποιούνται στα ιδρύματα μέσω του πρότυπου κανονισμού
λειτουργίας για τα πανεπιστήμια, ο οποίος εκδώθηκε λίγους μήνες πριν και τώρα
εξειδικεύεται για το κάθε ίδρυμα ξεχωριστά. Με αφορμή την εκκίνηση αυτής της
διαδικασίας και στο ΕΜΠ, ας δούμε λίγο αναλυτικά τι είναι αυτός ο νέος
οργανισμός και φυσικά τι απαντάμε εμείς…
ΔΙΟΙΚΗΣΗ
Το σχέδιο των νέων οργανισμών λειτουργίας…
Ο τρόπος με τον οποίο θα
διοικούνται τα πανεπιστήμια αλλάζει στην κατεύθυνση της εκπαιδευτικής
αναδιάρθρωσης και μέσω του νέου οργανισμού. Tα συμβούλια διοίκησης αποτελούμενα από καθηγητές αλλά και από
εξωπανεπιστημιακούς παράγοντες (σύν τη φιλική συμμετοχή ενός και μόνο
εκλεγμένου- «πεφωτισμένου» φοιτητή) θα έχουν τον πρώτο και τελευταίο λόγο για
τις αποφάσεις στα ιδρύματα. Ορίζεται ακόμα από το συμβούλιο ιδρύματος ένα νέο
δοιηκητικό όργανο χωρίς δικαίωμα λόγου στη λήψη αποφάσεων, ο γραμματέας, ο
οποίος έχει «τη συνολική διοικητική εποπτεία και ευθύνη για την ευρυθμη
λειτουργία του ιδρύματος». Αυτός μπορεί να είναι εξωπανεπιστημιακός, αλλά
απαραίτητα πρέπει να είναι «αναγνωρισμένου κύρους». Αντί για τη συμμετοχή των
φοιτητών στη διοίκηση (που δεν προβλέπεται από κανένα σημείο του οργανισμού),
ορίζεται ένα ακόμα μονοπρόσωπο όργανο ο συνήγορος του φοιτητή, καθηγητής ή
ομότιμος καθηγητής που επιλέγεται από το συμβούλιο ιδρύματος με ανανεώσιμη
θητεία ενός έτους και δυνατότητα απαλλαγής από τα διδακτικά του καθήκοντα.
Αυτός καλείται να ερευνήσει και να «προτείνει» εξωδικαστικές λύσεις σε ζητήματα
που προκύπτουν ανάμεσα σε καθηγητές και φοιτητές. Τέλος, η αξιολόγηση κάθε
τομέα του ιδρύματος, από το ακαδημαικό μέρος μέχρι τη διάρθρωση των ιδρυμάτων,
ανατίθεται σε «ανεξάρτητες» αρχες τη ΜΟΔΙΠ (μονάδα διασφάλισης ποιότητας) και
την ΑΔΙΠ (αρχη διασφαλισης και πιστοποιησης της
ποιοτητας στην ανωτατη εκπαιδευση).
Όλα τα
παραπάνω…
μας
πείθουν ότι στο πανεπιστήμιο όπως το ετοιμάζουν θα αποφασίζουν λίγοι και «από
τα πάνω», που θα επιβάλλονται στα ιδρύματα για να εξυπηρετούν τα συμφέροντα της
αγοράς και στο οποίο η δημοκρατία και η συλλογικότητα δε θα έχουν καμία θέση.Ο
θεσμός του γραμματέα δείχνει ότι τα όργανα θα χωρίζονται σε λήπτες και
υλοποιητές αποφάσεων, ενώ αυτός του συνήγορου του φοιτητή «αντικαθιστά» το
δικαίωμα των φοιτητών να συμμετέχουν στις αποφάσεις που παίρνονται στις σχολές
και να υποστηρίζουν τους εαυτούς τους.
Τι απαντάμε εμείς…
Εμείς απέναντι σε όλα αυτά
προτείνουμε ένα συνολικά νέο και αντιπαραθετικό μοντέλο διοίκησης του
πανεπιστημίου. Ενα μοντέλο όπου οι αποφάσεις θα παίρνονται «από τα κάτω» και
δημοκρατικά, μέσα από ανοιχτές διαδικασίες που θα εμπλέκουν όλους και όλες όσοι
συμμετέχουν στην πανεπιστημιακή κοινότητα, δηλαδή τους φοιτητές, τους καθηγητές
και τους εργαζομένους, από κοινού και επί ίσοις όροις. Ενα μοντέλο που θα
βασίζεται στη συμμετοχικότητα και τις συλλογικές διαδικασίες. Ενα μοντέλο όπου η
«διαφάνεια» και η διασφάλιση της ποιότητας του έργου του πανεπιστημίου θα
ελέγχεται από εμάς τους ίδιους, μέσω συλλογικών διαδικασιών και με βάση τις
ανάγκες μας και τις ανάγκες της κοινωνίας.
ΦΟΙΤΗΤΙΚΗ
ΚΑΘΗΜΕΡΙΝΟΤΗΤΑ- ΦΟΙΤΗΤΙΚΗ ΜΕΡΙΜΝΑ
Το σχέδιο των νέων οργανισμών λειτουργίας…
Στο πανεπιστήμιο που ετοιμάζουν,
η φοιτητική καθημερινότητα θα εναρμονίζεται πλήρως με τους σύγχρονους ρυθμούς
ζωής που επιβάλλονται στους εργαζόμενους και στη νεολαία. Οι κοινωνικές σχέσεις
μεταξυ των μελών της πανεκπαιδευτικής κοινότητας διαλύονται ενώ ο ελευθερος
χρόνος τόσο για τους φοιτητές όσο και για τους εργαζομένους συρρικνώνεται. Με
την εκπαιδευτική αναδιάρθωση προβλέπονται όρια φοίτησης και διαγραφές φοιτητών
(ν+2) καθως και όριο στην εξέταση μαθημάτων (μέχρι 3 φορές κανονική εξέταση και
άλλες 3 φορές από ειδική επιτροπή καθηγητών). Ακόμα, ανοίγει ο δρόμος για την εισαγωγή
διδάκτρων στις σπουδές, αρχικά στο δεύτερο κύκλο σπουδών (ήδη εφαρμόζεται σε
μεταπτυχιακά προγράμματα άλλων σχολών). Προβλέπεται, επίσης, κι άλλη συρρίκνωση
της φοιτητικής μέριμνας, τόσο σε επίπεδο σίτισης και στέγασης (ιδιωτικοποίηση
λέσχης και πολύ αυστηρότερα κριτήρια στο δικαίωμα στέγασης στις εστίες) όσο και
σε επίπέδο φοιτητικών συγγραμάτων (θεωρούνται σύγγραματα και οι ηλεκτρονικές
σημειώσεις). Την ίδια στιγμή η «λύση» δίνεται από ίδρυμα, που μπορεί να χορηγεί
σε φοιτητές του βραβεία και υποτροφίες, με κριτήριο την επίδοσή τους στις
σπουδές ή ακόμα και φοιτητικά δάνεια που θα αποπληρώνουν μετά τις σπουδές τους.
Παράλληλα, φτιάχνονται πειθαρχικά συμβούλια που θα έχουν το ρόλο τιμωρού για
τους «απείθαρχους» φοιτητές που μπορεί σε ένα τέτοιο πανεπιστήμιο να επιμένουν
να αγωνίζονται και να αντιστέκονται.
Όλα τα
παραπάνω…
συνθέτουν ένα πανεπιστήμιο πλήρως
εντατικοποιημένο, αυταρχικό και με σαφείς ταξικούς φραγμούς, όπου οι φοιτητές
και οι φοιτήτριες δε θα έχουν ελέυθερο χρόνο, και θα προετοιμάζονται για την
αγορά εργασίας που τους χρειάζεται πειθαρχημένους, ευέλικτους και αναλώσιμους.
Ενα πανεπιστήμιο για λίγους, για όσους μπορούν να πληρώσουν για τις σπουδές τους.
Η φοιτητική καθημερινότητα που θέλουν να επιβάλλουν δε θα αφήνει χώρο στην
πολιτικοποίηση, και στην ανάπτυξη της κριτικής σκέψης.
Τι απαντάμε εμείς…
Το πανεπιστήμιο που θέλουμε
εμείς, είναι πάνω και πέρα από όλα ένας κοινωνικός χώρος. Σε αυτό το πανεπιστήμιο
οι φοιτητές θα κοινωνικοποιούνται, θα συζητάνε για την καθημερινότητά τους και
θα έχουν ελεύθερο χρόνο. Σε αυτό το πανεπιστήμιο, μία ομάδα φοιτητών που
μπαίνει σε μία αίθουσα και τη μετατρέπει σε αυτοδιαχειριζόμενο κυλικείο δε θα
είναι κάτι επιλήψιμο και απαγορευμένο αλλά μία καθημερινή πρακτική. Αυτό το
πανεπιστήμιο θα είναι προσβάσιμο και ανοιχτό για όλες και όλους, χωρίς ταξικούς
φραγμούς και η δωρεάν σίτιση, στέγαση και μεταφορά θα είναι αυτονόητη.
ΑΝΤΙΚΕΙΜΕΝΟ ΣΠΟΥΔΩΝ
Το σχέδιο των νέων οργανισμών λειτουργίας…
Στο νέο πανεπιστήμιο το
αντικείμενο και το πρόγραμμα σπουδών κατακερματίζονται και εντατικοποιούνται,
ανταποκρινόμενα στις ανάγκες της αγοράς. Κάθε μάθημα αντιστοιχεί σε πιστωτικές
μονάδες ενώ το πτυχίο γίνεται «τίτλος σπουδών» που αντιστοιχεί σε 300
πιστωτικές μονάδες. Εισάγονται προγράμματα δια βίου μάθησης σε μία λογική
διαρκούς προσπάθειας να συγκεντρώνεις αποσπασματική γνώση και πιστωτικές
μονάδες που θα «ανταποκρίνονται» στις δεξιότητές που απαιτεί κάθε φορά η αγορά
εργασίας.
Όλα τα
παραπάνω…
καταδεικνύουν τον τρόπο που οι
κυρίαρχοι αντιλαμβάνονται τη γνώση και
το αντικείμενο των σπουδών. Το γνωστικό αντικείμενο γι αυτούς είναι αποσπασματικό
και πλήρως εξειδικευμένο και αντιστοιχεί απλά σε τεχνικές και μερικές
δεξιότητες, που είναι χρησιμές στο βαθμό που μπορούν να ικανοποιήσουν τα
κριτήρια που θέτει η αγορά για τους σύγχρονους
εργαζόμενους (επισφάλεια εργασίας, μερική απασχόληση και ευελιξία).
Τι απαντάμε εμείς…
Εμείς αντίθετα, διεκδικούμαι το
πανεπιστήμιο που θα αντιλαμβάνεται τη γνώση ως αγαθό, ως κάτι συνολικό που
σχηματίζει επιστήμονες αλλά και πολίτες. Διεκδικούμαι ενιαία πτυχία που θα
αντιστοιχούν σε συλλογικά επαγγελματικά δικαιώματα. Σε αυτό το πανεπιστήμιο το
γνωστικό αντικείμενο θα είναι ενιαίο, καθιστώντας τον απόφοιτο χειραφετημένο
από τις επιδιώξεις της αγοράς, δίνοντας ταυτόχρονα περιθώριο ανάπτυξης της κριτικής
σκέψης. Παράλληλα, θα αμφισβητείται το ιεραρχικό μοντέλο μάθησης και η σχέση
αυθεντίας μεταξύ φοιτητών και καθηγητών θα σπάει. Η επιστημονική γνώση θα παραγεται
με βάση τις κοινωνικές ανάγκες και θα αντιστοιχεί σε αυτές.
Η ΘΕΣΗ ΤΟΥ
ΠΑΝΕΠΙΣΤΗΜΙΟΥ ΣΤΗΝ ΚΟΙΝΩΝΙΑ
Το σχέδιο των νέων οργανισμών λειτουργίας…
Τα σχέδια των «από πάνω» ορίζουν
ένα πανεπιστήμιο που θα συνδέεται με το περιβάλλον του μόνο στη βάση της
εξυπηρέτησης οικονομικών συμφερόντων. Οι νέοι κανονισμοί προβλέπουν την αυτοχρηματοδότηση
των πανεπιστημίων, αυτό σημαίνει ότι τα συμβούλια των ιδρυμάτων μπορούν να
αναζητούν πόρους από ιδιωτικές επιχειρήσεις. Αυτό βέβαια, δε μπορεί να μη
συνεπάγεται μία σχέση «ανταποδοτικότητας» μεταξύ των επιχειρήσεων και του
πανεπιστημίου. Συγκεκριμένα, ο οργανισμός σκιαγραφεί μία κατάσταση όπου η έρευνα
στα πανεπιστήμια θα μπορεί να ελέγχεται από τις επιχειρήσεις και φυσικά να
γίνεται για να εξυπηρετεί τα δικά τους συμφέροντα. Χαρακτηριστική είναι η
δυνατότητα που δίνεται σε ιδιώτες να ιδρύουν έδρες, με προσωπικές χορηγίες,
στις οποίες οι ίδιοι θα καθορίζουν το αντικείμενο σπουδών και το πεδίο της
έρευνας με τη «συγκατάθεση» των συμβουλίων διοίκησης.
Όλα τα
παραπάνω…
ορίζουν το πανεπιστήμιο- επιχείρηση. Το πανεπιστήμιο φαίνεται σαφώς σαν ένα νεό πεδίο
κερδοφορίας για το κεφάλαιο. Τα επιχειρηματικά συμφέροντα εξυπηρετούνται μέσα
από αυτό και οι ίδιοι οι επιχειρηματίες έχουν θέση και ρόλο στην ακαδημαική
λειτουργία.
Τι απαντάμε εμείς…
Πλήρως αντιπαραθετικά, εμείς θέλουμε ένα πανεπιστημίο που να έχει θέση μέσα στην
κοινωνία, να είναι σε πλήρη συνάρτηση με την κοινωνική κίνηση και στο οποίο ο
κοινωνικός παράγοντας θα έχει σημαντικό ρόλο. Η έρευνα στο πανεπιστήμιο, όπως
το ονειρευόμαστε, θα διεξάγεται με βάση τις κοινωνικές ανάγκες και θα στοχεύει
στην ικανοποίηση αυτών. Αυτό το πανεπιστήμιο θα είναι προσιτό σε όλους και όλες
και δε θα έχει θέση εξωτερικότητας και ελίτ σε σχέση με το περιβάλλον του.
Όλα τα παραπάνω συνθέτουν ποιό
είναι το ιδανικό πανεπιστήμιο για τους κυρίαρχους. Εμείς απ’ τη μεριά μας ξεκαθαρίζουμε πως θα συνεχίσουμε να αγωνιζόμαστε
με όλα τα κομμάτια του πανεπιστημίου που πλήττονται για ένα διαφορετικό πανεπιστήμιο
σε μια άλλη πιο δίκαιη κοινωνία. Θα συνεχίζουμε να αγωνιζόμαστε για να μην περάσουν οι νέοι οργανισμοί και καμία πτυχή της
εκπαιδευτικής αναδιάρθωσης στο πολυτεχνείο αλλά και σε κανένα ίδρυμα. Πολύ
περισσότερο, θα συνεχίζουμε να οραματιζόμαστε το ιδανικό πανεπιστήμιο για εμάς
και να αγωνιζόμαστε σε όλα τα κοινωνικά μέτωπα για να το οικοδομήσουμε.
Το πανεπιστήμιο των δικών μας αναγκών, το χτίζουμε σήμερα
εμείς οι ίδιοι!
